O pasado 26 de outubro de 2017, a FFT da Universidade de Vigo contou coa visita de dous grandes investigadores da literatura: pola mañá, o poeta, ensaísta e profesor Antonio Méndez Rubio impartiu unha conferencia titulada "Poetizar lo común (perdiendo el mundo)", e, pola tarde, a mexicana Alethia Alfonso deu un seminario co nome "Diferencias entre ecopoética y ecocrítica". Ambos reflexionaron sobre o estado da relación actual entre poesía e política contemporáneas.
O poder do poético, a tiranía da estética e a sensación de estar perdendo o mundo na conferencia de Méndez Rubio
A intervención do poeta e investigador Antonio Méndez Rubio comezou coa proxección dunha curta de animación de Steve Cutts que ilustraba a sensación de malestar que, para o profesor valenciano, caracteriza o noso momento histórico.Vivimos dominados pola sensación de estar perdendo o mundo e coa idea de que só a estética nos pode salvar ("en un mundo perdido y sin ética, a las personas sensibles solo nos queda la estética" afírmase no cómic Máquina Baja citado polo conferenciante). Seguindo as teorías de grandes estudosos como Foucault, Rancière ou Derrida, Méndez Rubio tentou explicar a diferenza entre o poético e o estético, así como as implicacións de vivir nun mundo estetizado. Mentres que a estética se centra no emisor, a poesía fai o propio coa mensaxe. Na actualidade, a poesía estúdase como unha parte da literatura, que á súa vez, forma parte do artístico ou do estético, incluído dentro do social. Este pequeno espazo que se lle dedica á poesía, sempre baixo o dominio da estética, implica que non se pode exprimir o poético ao máximo e, polo tanto, as funcións e o poder da poesía, redúcense. A función poética, centrada na mensaxe, aparece baixo o poder do estético e da súa función expresiva (centrada no emisor), polo que podemos afirmar que estamos a sufrir unha substitución do poético polo estético e do político polo ético. Partimos da idea sinalada por Rancière de que a arte é política pola pragmática social que propón e que se fai dunha forma estética, pero a estética e a política poden ser unha asociación perigosa. O problema é cando estetizamos a política, concedéndolle máis importancia á función expresiva da linguaxe cá propia mensaxe que transmitimos. Isto ocorreu durante os diferentes réximes fascistas (cuestión xa estudada por Méndez Rubio no seu ensaio FBI, Fascismos de Baja Intensidad). Se o artístico só se fai estético, elimínase o poético e a súa capacidade transformadora do mundo.
A substitución da poesía pola estética pode crear unha sensación de autocompracencia e de superficialidade, símbolos da sociedade "neofascista" na que vivimos. O profesor e poeta usa este termo para caracterizar a nosa realidade mercantilizada e sen capacidade crítica. Cambiamos a mensaxe do poético pola satisfacción do expresivo baleiro e prodúcese como resposta unha fuga da realidade, que nos leva á sensación de estar a perder o mundo. Un exemplo que ilustra ben isto é o caso dos selfies e a necesidade de autocompracencia e recoñecemento. Os selfies preséntanse como o paradigma desta sociedade "neofascista", estetizada pero sen unha verdadeira mensaxe. Como resposta a isto, prodúcese unha evasión da realidade para a que nos resgardamos na nosa coiraza. Ante unha sociedade neofacista, baleira, sen mensaxe, evadímonos da realidade e escondémonos. A mellor metáfora para describir a situación actual dunha sociedade marcada polo mercado e a lei da estética é a dun cangrexo ermitán que non quere saír para non perder a seguridade da súa cuncha, imaxe que proxectou o poeta durante a súa conferencia.
Polo tanto, na nosa sociedade estetizada, protexémonos na nosa cuncha contra o poético, porque sabemos que é precisamente isto o que pode tranformar o mundo. Para tentar modificar o noso espazo común, debemos intentar poñer en relación o político e o poético. O único que nos pode librar da sensación de perder o mundo é, polo tanto, a busca dun novo concepto de poesía que non só se centre no estético (como a chamada "Poesía da expresión" dos anos 80 e 90, xa analizada por Antonio Méndez Rubio no seu ensaio La destrucción de la forma y otros escritos sobre poesía y conflicto, 2008), senón que tamén interveña sobre o espazo político dunha forma crítica. Pódese ver toda a conferencia impartida por Antoniuo Méndez Rubio na seguinte ligazón.
Ecocrítica, ecopoesía e biosemiótica durante o seminario aberto de Alethia Alfonso
Durante o seminario que Alethia Alfonso impartiu esa mesma tarde, a investigadora mexicana tentou describir a ecocrítica, ecopoesía e biosemiótica, tres novas formas de achegarnos á poesía que nacen como unha hibridación entre os estudos medioambientais e o estudo temático dunha obra e cuxo obxectivo é o de entender a forma na que nos relacionamos co medio no que vivimos.
A ecopoesía nace ligada á fenomenoloxía, xa que nos coloca en relación co medio. Algúns dos estudosos principais deste movemento son Pollock, Reilly e Rigby. Entre as principais manifestacións de ecopoesía podemos encontrar a poesía nacionalista do século XIX ou a poesía bucólica e pastoril.
Pola súa banda, a ecocrítica nace coa unión de diversas áreas de estudo (en concreto, da ecoloxía e da crítica) nunha universidade dos Estados Unidos. Froito desta unión, nace a idea de que cada poema é fillo do seu tempo e que todo se relaciona co medio ambiente no que é creado. Unha das vertentes principais é a da materialidade da linguaxe, que implica que o uso ou a práctica da linguaxe é distinta en cada texto, pois non existe unha linguaxe universal, senón unha semellanza familiar. Esta idea foi exposta, por primeira vez por D. Bleich, baseándose, á súa vez, en Wittgenstein.
Por último, a biosemiótica fundouse en Moscova e plantexa a idea de que todos os entes do planeta son capaces de crear semiose entre si. Un exemplo de semiose sería a linguaxe humana, que non só serve para comunicarnos mellor, senón para moldear o mundo á nosa visión. A forma na que modificamos o noso mundo créanos conflitos con outros animais, xa que non somos os únicos que facemos semiose. Entre os estudos máis salientables deste movemento podemos destacar a James Shapiro, que chegou a plantexar que a interpretación dos xens era unha forma de crear poesía; ou tamén a Thoreau e a Emerson, que durante o século XIX entenderon a natureza como unha forma de conectar mellor con Deus.
Estas tres novas formas de achegarnos á literatura, á parte de crear unha forma de estudo interdisciplinar, permiten analizar as diferentes culturas como se fosen ecosferas e, partindo de esquemas como o da ecoloxía, estudar a relación de poder e equilibrio que se establece entre as distintas culturas do mundo. Pódese ver toda o seminario impartido pola profesora na seguinte ligazón.
Máis información sobre estas dúas visitas no Diario Oficial da Universidade de Vigo (DUVI):
https://duvi.uvigo.gal/contenido/artigos/cultura/2017/10/artigo_0021.html
http://tv.uvigo.es/es/serial/3239.html
No comments:
Post a Comment